Antalya’nın Kepez ilçesine bağlı Varsak Mahallesinin sırtını yasladığı dağın tepesinde yer alan Lyrboton Kome, Helenistik Çağ’dan Ortaçağ’a kadar varlığını sürdürmüş antik bir yerleşim yeri. Perge’de bulunan bir yazıta göre ‘Elaibaris’ (Zeytin Çiftliği) olarak da bilinen Lyrboton Kome, esasen büyük bir antik zeytinyağı üretim köyü.
İMPARATOR DOMİTİAN ANISINA
Döşemealtı’ndan gelip Perge’ye giden Via Sebaste-İmparator Yolu’nun da geçtiği 2 bin 200 yıllık geçmişe sahip Lyrboton Kome’nin hikayesi ‘Arete’ isimli bir rahibeyle başlıyor. Yerleşimin sahibi olan bu rahibe, ilk olarak, İmparator Domitian ile Perge Artemisi’ne adadığı bir kule yaptırmış ve zeytinyağı yerleşiminin organizasyonunu kurmuş. En önemlisi bir de zeytin vakfı kurarak üretimi çoğaltmış ve kurumsallaştırmış. Vakıf, üretim köyü sahipliği ve kontrolü Arete ile başlayıp kızı Kille ve torunu Mouas’la devam etmiş.
9’UNCU AYIN 3’ÜNCÜ GÜNÜNDE
Lyrboton Kome’de bulunan yazıtlar, zeytin hasadı ile ilişkilendirilen ve Apollon’a ithaf edilen bir festivalin 9’uncu ayın 3’üncü gününde kutlandığını ortaya koyuyor. Bu veri, zeytin ve zeytinyağının yerleşim için ne kadar önemli olduğunun da bir diğer göstergesi.
4 yıl süren çalışmaların ardından gün yüzüne çıkarıldıktan sonra Kepez Belediyesi, Antalya Müzesi ve Akdeniz Üniversitesi iş birliğiyle arkeopark olarak kent kültürüne kazandırılan antik kentle ilgili yetkililer şu bilgiyi paylaşıyor:
2018’DE GÜN YÜZÜNE ÇIKARILDI
“Daha önce burası sanki gizlenmiş gibiydi. Yolu bile yoktu. Önce bölgeyi temizledik. Sonra yaklaşık 4 yıl tarihi mirası ortaya çıkarmak için büyük gayret sarf ettik. Çarşısıyla, tapınaklarıyla, evleriyle, zeytin işlikleriyle bölgeyi gün yüzüne çıkardık. Tarihi kazıdıkça yeni bilgiler öğrendik. Örneğin; önceden zeytin gıda olarak değil, yakıt elde edilen doğal bitki olarak görülmüş. Ve çıkarılan yağ aydınlanmak için kandillerde yakıt olarak kullanılmış.”
