ÖZEL RÖPORTAJ
Bilge Ağaç sordu, EZZİB Başkanı Uygun yanıtladı
2028 hedefimiz 1.5 milyar dolar
Türkiye’de zeytin-zeytinyağı ihracatçılarını çatısı altında buluşturan Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği’nde Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Emre Uygun oldu. Davut Er’in, Türkiye İhracatçılar Meclisi ve İhracatçı Birlikleri’nin 5910 sayılı kanunu gereği görevinde 8 yılı doldurduğu için başkanlığının kanunen sona ermesi nedeniyle yapılan seçim sonucunda oybirliğiyle seçilen Uygun, EZZİB’in 84 yıllık tarihinde 27’nci başkan olarak görev yapacak. Bilge Ağaç dergisi olarak M. Emre Uygun’la sektörü konuştuk.
TOPARLANMA SEZONU OLACAK
Ülkemizin sahip olduğu 200 milyon zeytin ağacının önümüzdeki sezon için güçlü bir rekolte vaat ettiğini dile getiren Uygun, Türkiye’nin dört bir yanından 2024/25 sezonuna dair bereketli hasat müjdeleri aldıklarını ve zeytin-zeytinyağı taleplerine güçlü bir şekilde yanıt vermeye hazır olduklarını söyledi.
“Bilindiği üzere İspanya, dünya zeytinyağı üretiminin yaklaşık yarısını karşılıyor ve son yıllardaki kuraklık ve olumsuz hava koşullarının ardından 2024/25 sezonunda üretimde toparlanma bekleniyor” diyen M. Emre Uygun, Yunanistan’da da geçtiğimiz sezona kıyasla daha iyi bir rekolte öngörülürken, İtalya’da ise kuraklık ve olumsuz hava koşulları nedeniyle düşük bir üretim tahmin edildiğini bildirdi. Uygun, “Sonuç olarak, 2024/25 sezonunda dünya genelinde zeytinyağı üretiminde bir toparlanma beklentisi hâkim” dedi.
TANITIM FAALİYETLERİNE DEVAM
Zeytin ve zeytinyağı sektörü olarak 2028 yılı için 1.5 milyar dolar ihracat hedeflerinin olduğunu aktaran M. Emre Uygun, bunun için neler yaptıklarını ve yapacaklarını, yeni hedef pazarlarını ve beklentilerini de şöyle anlattı:
“Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği olarak yurtdışı tanıtım faaliyetlerimize hız kesmeden devam ediyoruz. Ticaret Bakanlığı’nın uzak ülkeler stratejisi çerçevesinde, Avustralya, ABD ve Brezilya gibi uzak pazarlara yönelik sektörel ticaret heyeti organizasyonlarımızı sürdürmekteyiz. Ayrıca; ABD’de Summer Fancy Food Show ve Expo West, Japonya’da Foodex, Çin’de China International Import Expo gibi uluslararası fuarlarda Türk zeytin ve zeytinyağını tanıtmak için aktif olarak yer alıyoruz. Ege İhracatçı Birlikleri bünyesindeki altı gıda ihracatçı birliğimizin Amerika Birleşik Devletleri’nde Türk gıda ürünlerinin tanıtımını gerçekleştirdiği TURQUALITY Projesi’nde Türk zeytin ve zeytinyağının büyük ilgi görmesi bizi memnun ediyor. Bu projenin katkısıyla ABD’ye yapılan zeytinyağı ihracatının artması mutluluk verici. Bu ve benzeri projelerle sektörümüzün gelişimi için çalışmalarımıza hep devam edeceğiz.”
REKABET GÜCÜNÜ DE ETKİLİYOR
Her yıl gündeme gelen zeytinyağı ihracatında dökme ve varilli ihracat kısıtlaması konusundaki düşüncelerini de paylaşan Uygun, “Son üç yılda zeytinyağına getirilen ihracat kısıtlamaları Türk üreticileri ve ihracatçılarını gelir kaybına uğratarak sektör üzerinde olumsuz etkiler yarattı. Bu kısıtlamalar iç piyasaya ve ihracata herhangi bir katkı sağlamadığı gibi, üreticiler ve ihracatçılar üzerinde büyük bir baskı oluşturdu. Aynı zamanda Türkiye’nin ve Türk zeytinyağı ihracatçılarının uluslararası pazarlarda itibar kaybına yol açtı. 2022-23 sezonunda 150 bin ton olan ihracatımız 2023-24 sezonunda önemli ölçüde azaldı. İhracatımıza getirilen her türlü kısıtlama, amacından bağımsız olarak, ülkemizin küresel pazarda rekabet gücümüzü zayıflatarak fırsatları kaçırmamıza neden olmakta ve üreticisinden ihracatçısına tüm sektörü olumsuz etkilemektedir. Ayrıca, 20 centlik fon kesintisinin kaldırılması sektörümüzdeki üreticiler ve ihracatçılar için maliyetleri azaltacak, uluslararası alanda rekabet gücümüzü artıracaktır” ifadelerini kullandı.
BEKLENTİ DESTEKLERİN ARTIRILMASI
M. Emre Uygun, sektörün belli başlı sorunlarını, nasıl bir çözüm öngördüklerini ve devletten beklentilerini de şöyle özetledi: “Birlik olarak, sektörümüzün sürdürülebilir büyüme ve uluslararası rekabet gücümüzü artırmaya odaklanmaktayız. Üreticiye yönelik desteklerin artırılması büyük önem taşıyor. Uluslararası rekabette gücümüzün artırılması için üretimin bahçeden işletmeye nakline kadar geçen tüm aşamalarında girdi maliyetlerimizin daha rekabetçi olabileceğimiz seviyelere çekilmesi gerekiyor.
Türk zeytinyağı ihracatında en önemli pazarlar arasında Avrupa Birliği ülkeleri yer alıyor. Ancak, AB’nin Türkiye’den yapılan zeytinyağı ithalatında uyguladığı yüksek gümrük vergileri, Fas ve Tunus gibi diğer üretici ülkelere sağladığı vergisiz ihracat avantajlarıyla karşılaştırıldığında, Türk üreticilerin rekabet gücünü zayıflatıyor. Bu durum, AB’deki pazar payımızın daralmasına yol açıyor. İngiltere ise AB’den ayrılmasıyla birlikte bizim için dikkat çekici bir pazar haline geldi. Türkiye ile İngiltere arasında devam eden Serbest Ticaret Anlaşması görüşmeleri kapsamında zeytinyağı ihracatında gümrük vergisinin kaldırılması, Türkiye’nin İngiltere pazarındaki konumunu güçlendirebilir. Yıllık ortalama 70 bin ton zeytinyağı ithal eden İngiltere, bu ithalatı ağırlıklı olarak İspanya ve İtalya gibi AB ülkelerinden yapıyor. Gümrük vergisinin sıfırlanması durumunda Türk zeytinyağının bu pazarda kayda değer bir yer edinmesi mümkün olabilir. Bu pazarları değerlendirirken, Türk zeytinyağı üreticilerinin küresel pazarda rekabet gücünü artırmak ve sürdürülebilir ihracat koşullarını sağlamak adına gümrük vergileri gibi engellerin kaldırılmasının büyük önem taşıdığını vurgulamak isterim.
Katma değeri yüksek, ambalajlı ihracatı artırmak öncelikli hedeflerimizden. Özellikle AB ülkeleriyle rekabet edebilmemiz için 2022’e kaldırılan ihracat sübvansiyonlarının yeni bir destek yöntemi ile devam ettirilmesi, ambalajlı zeytin-zeytinyağı ihracatımızın artırılması için hayati önem taşıyor. Ayrıca, sağlanacak desteklerin ihracatçı firmalarımızın enerji maliyetlerini ve kredi faizlerini karşılamada kullanılabilmesi gerektiğini vurgulamak isterim. Bu destekler, özellikle KOBİ’lerimizin ayakta kalmaları ve sürdürülebilir ihracat yapabilmeleri için önemli.”
(res)
M. Emre Uygun
(kutu)
SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM UYGULAMALARINI HAYATA GEÇİRMELİYİZ
* Değişen iklim koşulları sektörü nasıl etkiliyor, bunu aşmak için neler yapılabilir?
– İklim değişikliği sektörümüzü doğrudan etkileyen önemli faktörlerden biri haline geldi. Küresel ısınmanın etkisiyle artan sıcaklıklar, düzensiz yağışlar ve kuraklık zeytin ağaçlarının verimliliğini olumsuz yönde etkiliyor. Özellikle son yıllarda aşırı sıcaklıklar ve kuraklık nedeniyle zeytin ve zeytinyağı rekoltelerinde ciddi dalgalanmalar yaşanıyor. Bununla başa çıkabilmek için öncelikle sürdürülebilir tarım uygulamalarını hayata geçirmemiz gerekiyor. Su kaynaklarının daha verimli kullanılması, damla sulama sistemlerinin yaygınlaştırılması gibi yöntemler iklim değişikliğinin etkilerini ortadan kaldırmayacak olsa da hafifletecektir. Ayrıca, dayanıklı zeytin çeşitlerinin geliştirilmesi ve iklim değişikliğine uyum sağlayabilecek üretim tekniklerinin benimsenmesi büyük önem taşıyor. Devlet ve özel sektör iş birliği ile uzun vadeli planlamalar yaparak, üreticilerimizi bu yeni koşullara adapte edebiliriz. İklim koşullarının değişkenliğini öngörerek alınacak tedbirler hem rekoltemizi hem de ihracattaki konumumuzu korumak için kritik olacaktır.
(kutu)
GELİŞEN TEKNOLOJİYE AYAK UYDURMAK KAÇINILMAZ
* Sektör, gelişen teknolojiyi yeterince biliyor ve kullanıyor mu?
– Sektörümüz gelişen teknolojiyi takip etme ve kullanma konusunda önemli adımlar atmakla birlikte, hala gelişim alanları mevcut. Özellikle büyük ölçekli üreticiler, modern üretim teknolojilerini, sürdürülebilir tarım uygulamalarını, dijital çözümleri daha yaygın kullanıyorlar ve bu uygulamalar verimliliği artırma konusunda etkili oluyor. Ancak küçük ölçekli işletmeler için teknolojik yatırımlar maliyetli olabiliyor. Bu nedenle, teknolojik farkındalığı artırmak ve bu uygulamaların yaygınlaştırılması için hem devlet desteğine hem de sektörde iş birliğine ihtiyaç var. Gelecekte sektörün rekabet gücünü koruyabilmesi için Ar-Ge çalışmalarına daha fazla yatırım yapılması, üniversite-sanayi iş birliklerinin güçlendirilmesi ve teknoloji odaklı start-up’ların desteklenmesi büyük önem taşıyor. Ayrıca, dijital pazarlama ve e-ticaret platformlarının daha etkin kullanımı global pazarlarda rekabet avantajı sağlayacaktır.
(kutu)
M. EMRE UYGUN KİMDİR?
Mehmet Emre Uygun 28 Mart 1981’de İstanbul’da dünyaya geldi. Liseyi Üsküdar Amerikan Lisesi’nde okuyan Uygun, 2023’te Koç Üniversitesi İşletme Bölümü’nü bitirdi. Üç kuşaktır devam eden Uygun Rafine Yağ Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. firmasında iş hayatına atılan M. Emre Uygun, 2008’de Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Üyeliği’ne seçildi. 2014, 2018 ve 2022 yıllarında Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılı yapan Uygun, 2014-2018 arasında TİM Sektörler Konseyi Üyeliği görevini yürüttü. Evli ve iki çocuk babası olan M. Emre Uygun, İngilizce biliyor.