Bu yazımda sizlerle doğanın bize bir hediyesini, daha doğrusu bir mucizesini paylaşıyor olacağım: Hurma Zeytin…
Bu zeytinin oluşumundan bahsetmeden önce, hurma hakkında bilgi vermek istiyorum.
Hurma tanımlaması bildiğimiz hurma meyvesinden gelmektedir.
Palmiyegiller familyasından hurma meyvesi dalında olgunlaşıp kahverengi bir hal alınca doğrudan tüketilebilmektedir.
Binlerce yıldır zeytin yetiştirilen ve işlenen Anadolu’nun bazı bölgelerinde zeytinlerin olgunlaşma döneminde bazı zeytinlerin dalında kuruduğu, suyunu çektiği, kabuğunun büzüştüğü, renginin değiştiği ve dolayısıyla hurma meyvesine benzer bir hal aldığı gözlenmiştir.
Daha sonra bu zeytinlerin dalında olgunlaştığı ve yenilebilir bir duruma geldiği tespit edilmiştir.
Normalde hayvanlar zeytinleri yemezler ancak hurmaya benzeyen bu zeytinleri yedikleri için büyük olasılıkla onlardan görerek insanlar tarafından da tüketilmeye başlanmıştır.
Bildiğiniz gibi zeytin meyvesi dalından koparıldığı gibi yenmez, yenilebilmesi için çeşidine bağlı olarak farklı salamura işlemlerine tabi tutulup fermantasyona bırakılması gerekir.
Bu işlemlerden geçirildikten sonra acılığı gider ve yenilebilecek duruma gelir.
Peki, nasıl oluyor da zeytin dalında olgunlaşarak acılığı gidiyor ve yenilebilir hale geliyor?
SADECE URLA YARIMADASI’NDA VAR
Gelin, birlikte Anadolu’da hurma zeytin oluşumunun peşine düşelim.
‘Hurma’ zeytin Anadolu’da sadece İzmir’in Urla Yarımadası’nda, Çeşme, Seferihisar, Urla ve Karaburun’da görülmektedir.
Özellikle Karaburun’da hurma oluşumu çok daha fazladır.
Bu bölgelerde farklı zeytin çeşitleri olmasına rağmen hurmanın sadece ‘Erkence’ zeytin çeşidinde görüldüğü tespit edilmiştir.
‘Erkence’ zeytin çeşidinin orijini İzmir’dir.
‘Erkence’ bu bölgede ‘Yerli Yağlık’ ve ‘İzmir Yağlık’ olarak da bilinir.
İyi bakım şartlarında oldukça hızlı gelişir.
Adından da anlaşılacağı üzere, meyveleri erken olgunlaşır.
Verimi orta düzeyde olup yüksek seviyede peridiyosite gösterir.
Sofralık olarak değerlendirilmekten daha çok yüzde 25’e yakın yağ oranı nedeniyle genellikle yağlık olarak değerlendirilir.
Ancak ‘Hurma’ zeytin oluşabilmesi için Urla Yarımadası’nda ‘Erkence’ çeşidi zeytin ağacı olması yeterli değildir.
Bu koşullar sağlansa bile ‘Hurma’ zeytin her ‘Erkence’ çeşidinde de olmamaktadır.
Bazen yan yana iki ağacın birisinde olmakta, diğerinde olmamaktadır.
Hatta aynı ağacın dallarında bile farklılık görülmektedir.
‘Hurma’ zeytinine etki eden faktörler henüz net olarak ortaya konulamamıştır.
Ancak biz üreticilerin gözlemleri ve yapılan birkaç çalışma bu konuda fikir vermektedir.
Çeşit, iklim koşulları, toprak yapısı, zeytin ağacının mevkisi, ağacın yaşı, meyve yükü, budama ve phoma oleae mantarı hurmalaşmaya etki eden faktörlerdir.
Çeşitten sonra hurmalaşma üzerinde etkili olan diğer önemli faktör iklim koşullarıdır.
Hurmalaşma olabilmesi için ekim ve kasım aylarında normal mevsim sıcaklıkları olmalı, havanın nemi yüzde 60’tan yüksek olmalı ve zeytin ağacı denizden poyraz rüzgarı almalıdır.
Özellikle gece çiy düştükten sonra ertesi gün güneşli hava hurmalaşmayı artırmaktadır.
Bu iklim koşullarının gerçekleşmediği yıllarda bir de ‘Erkence’ çeşidinin var yılı yok yılını da hesaba katarsak bazı seneler çok az ‘Hurma’ zeytin oluşmaktadır.
Sahile yakın ve kireçli toprak yapısı hurmalaşmayı desteklemektedir.
Kıraç ve yamaç topraklarda, yaşlı ağaçlarda özellikle sert budanmış olanlarında genç ağaçlara göre daha fazla hurmalaşma görülmektedir.
Bütün bu koşullarla birlikte zeytinin dalındayken mantari bir hastalığa yakalanması gerekmektedir.
Ama bu bildiğimiz mücadele edilmesi gereken zararlı bir hastalık değildir.
Phoma oleae mantarının rüzgarla zeytinlere bulaşarak zamanla acılığının gitmesinde etkili olduğu iddia edilmektedir.
Ancak bu konuyla ilgili kapsamlı çalışma yapılmamıştır.
Sofralık olarak değerlendirilmeyen ‘Hurma’ zeytinler bazen hurma olmayan normal zeytinlerle birlikte yağ sıkımına gönderilmektedir.
Yapılan çalışmada yağ kriterleri arasında önemli bir farklılık bulunmadığı tespit edilmiştir.
Ancak, ‘Hurma’ olmayan zeytinlerden elde edilen yağların fenol miktarının ve antioksidan değerlerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.
‘DİYET ZEYTİN’ OLARAK BİLİNİYOR
‘Hurma’ zeytin yöresel bir üründür.
Büyük ölçekli iklim koşullarına bağlı olduğu için yıllık üretimi ve kalitesi seneden seneye çok değişmektedir.
Bu nedenle İzmir dışında ‘Hurma’ zeytin ismini duyan çok az insana rastlanır.
Doğal olarak yetişen, tuzsuz ve işlem görmemiş zeytin olduğundan özellikle yüksek tansiyon hastaları için diyet zeytin olarak ısrarla tercih edilmektedir.
Söz konusu bu avantajları maalesef ‘Hurma’ zeytin adı altında farklı zeytinlerin de pazarlanmasına sebep olmaktadır.
Bazı üreticiler tuzu az olan ‘Sele’ zeytinini ‘Hurma’ zeytin olarak pazarlamaktadır.
‘Hurma’ zeytininin oluşum zamanı iklim koşullarına bağlı olarak kasım ve aralıktır.
Bu aylarda tüketicilerin o yıla ait gerçek ‘Hurma’ zeytin bulma olasılığı yüksektir.
Satın alırken buna dikkat edelim lütfen!
Zeytinin fenolik bileşikler, antioksidan maddeler ve diğer özellikleri ile sağlık üzerinde ne kadar faydalı olduğu aşikardır.
Bu kadar faydalı bir zeytinin bir de ağaç üzerinden hiçbir işlem görmeden koparılarak yenmesi ‘Hurma’ zeytinini daha da değerli kılmaktadır.
Sonuç olarak, hurmalaşma olabilmesi için çok sınırlı bir bölgede, sınırlı sayıda ağacın, birçok iklim ve toprak koşulunun aynı anda ve birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir.
Bu nedenle bölgemizde ‘Hurma’ zeytin veren yaşlı ağaçları koruma altına alarak üretimi artırmamız gereklidir.
Doğanın bize armağanı olan ‘Hurma’ zeytinin tanıtımını yaparak geniş kitlelere ulaştırmalıyız.
Üretim sevinciniz daim olsun!
